 |
اخبار > محققین در شناسایی مسائل، جهانی فکر کنند |
 |
 نسخه چاپي  ارسال به دوست
شماره خبر : ٤١٧٧٦٣ تاريخ درج خبر : چهارشنبه ٥ خرداد ١٤٠٠ ساعت درج خبر : ١٢:٥٩
محققین در شناسایی مسائل، جهانی فکر کنند
جشنواره علامه حلی(ره) به عنوان رقابتی علمی و سالانه و با مشارکت دو مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه و مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران برگزار می‌شود. بر اساس آیین‌نامه این جشنواره، شورای سیاست‌گذاری، بالاترین رکن سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در برنامه‌های کلان این جشنواره است. در همین ارتباط نظرات رئیس این شورا را در خصوص برنامه‌های معاونت پژوهش حوزه جهت ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی طلاب و فرهنگ‌سازی پژوهش، شاخصههای آثار علمی حوزوی برای ورود به عرصه‌های جهانی و همچنین دستاوردهای جشنواره علامه حلی(ره) جویا شده‌ایم که در ادامه خواهد آمد.
معاونت پژوهش در دوره جدید، چه برنامه‌هایی برای ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی طلاب در سطح کشور دارد؟
در بدو امر باید به این نکته توجه داشت که پژوهش به عنوان یک بازو و بال دیگری در کنار آموزش در حوزه‌های علمیه باید دیده شود و در فرایند آموزش به عنوان مکمل و تعالی‌بخش آموزش باید نقش خودش را به خوبی ایفا کند و اگر ما بتوانیم در این فرایند آموزش و پژوهش را به صورت اتحادی ببینیم، نه انضمامی، یعنی پژوهش خودش را در دل آموزش نشان دهد و ما به بحث آموزش پژوهش‌محور برسیم، طبیعی است در آن صورت می‌توان گفت که پژوهش به فرایند مطلوب خودش رسیده و مسیر درست خودش را طی می‌کند؛ از این‌رو ما باید این مسیر را تمهید کنیم و برنامه‌هایی را که داریم در این راستا ببینیم؛ هرچند فعلا تا رسیدن به آن مرحله به نحو کامل فاصله داریم. اما در عین‌حال برنامه‌ای که به عنوان طرح جامع پژوهش در سطح یک و سطح دو طراحی شده و مجموعه فعالیت‌هایی که برای ارتقای امر پژوهش دیده شده، گام خوب و مفیدی برای آغاز این امر تلقی می‌شود، لذا در آغاز برای نهادینه کردن بحث پژوهش در نظام آموزشی حوزه برنامه معاونت پژوهش اجرای کامل این برنامه هست و به نوعی واقعی کردن این برنامه و اجرای صحیح و درست آن و زمینه‌سازی برای لوازمی که اجری این برنامه به نحو صحیح و کامل و واقعی دارد. لذا بحث پنج نمره پژوهشی، تحقیق پایانی، تحقیق سال و نگارش تحقیق و مقاله از سوی طلاب در سطح یک، راه‌اندازی نشریه داخلی مدارس و همچنین سوق دادن جشنواره علامه حلی(ره) از مرحله استانی به مرحله مدرسه‌ای برنامه‌هایی هستند که می‌تواند طلبه‌های ما را در سطح عموم درگیر امر پژوهش کند و موجب ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی بشود.
در کنار کارگاه‌هایی که برای خود طلاب در بحث مهارت‌های پژوهشی و به ویژه برای اساتید آموزشی برگزار شده و خواهد شد. ان‌شاءالله در سال 1400 بحث ارتقای مهارت‌های پژوهشی اساتید در کل کشور برگزار و به پایان می‌رسد. این امر از سال‌های گذشته شروع شده و بخش‌های زیادی از اساتید کارگاه‌های ارتقای مهارت‌های پژوهشی را گذرانده‌اند و ان‌شاءالله در سال جاری نیز ادامه پیدا کرده و تا نیمه‌های سال جاری تمام اساتیدی که مشمول این طرح هستند این دوره را خواهند دید و طبیعی است که اگر اساتید ما در امر پژوهش آشنا و مسلط شوند و مهارت‌های آنها ارتقاء پیدا کند، این امر در فرهنگ‌سازی پژوهش و در انتقال این مهارت به طلاب مؤثر خواهد بود.
مهم‌ترین گامی که برای فرهنگ‌سازی پژوهش باید برداشته شود چیست؟ معاونت پژوهش در این زمینه چه اقداماتی انجام داده؟
همانگونه که بیان شد مهم‌ترین گام همین است که ما بیاییم پژوهش و آموزش را به صورت اتحادی ببینیم و مهارت‌های پژوهشی را به طلاب و اساتید آموزش ، اما در گام دوم که بحث فرهنگ‌سازی پژوهش است، در اینجا همین گسترش جشنواره علامه حلی(ره) از کشوری به استانی و از استانی در این مرحله به مدرسه‌ای خودش گام مؤثری برای فرهنگ‌سازی پژوهش است، راه‌اندازی نشریات داخل هر مدرسه همین‌طور، راه‌اندازی کانون‌های پژوهشی که از سنوات قبل شروع شده و در سال جاری تأکید بر این است که این کانون‌ها با محوریت اساتید در مدارس شکل گرفته، فعال شده و حمایت شوند و در امر پژوهش بتوانند در مدرسه بروز و ظهور داشته باشند. لذا اگر مدرسه‌ای دارای چند کانون پژوهشی باشد به عنوان بازوی خوبی برای معاون پژوهش مدرسه عمل می‌کند و در ترویج فرهنگ پژوهش در سطح مدارس و درگیر کردن طلاب با امر پژوهش می‌تواند مؤثر باشد و در نهایت ما باید به سمت عملیاتی کردن طرح آموزش پژوهش‌محور حرکت کنیم، یعنی هم در تدوین آثار و کتب باید به این سمت حرکت کنیم و کتب را به گونه‌ای تألیف و تدوین کنیم که کتب ما بتواند خودش دغدغه پژوهشی را در طلبه ایجاد کند. این طرح قبلا در مرکز تدوین متون انجام شد و ان‌شاءالله باید پیگیری شود و متون ما پژوهش‌گرا تدوین شوند و اساتیدی هم که این متون را آموزش می‌دهند بیایند آموزش پژوهش‌محور را اجرا کنند که به نظر می‌رسد مجموعه اینها برای فرهنگ‌سازی پژوهش در بین مدارس سطح یک و دو و عموم طلاب می‌تواند مؤثر باشد.
با توجه به نیازهایی که انسان معاصر دارد، آثار علمی حوزوی برای ورود به عرصه‌های جهانی چه شاخصه‌هایی باید داشته باشند؟ موانع این ورود چیستند؟
در رابطه با این امر باید به این نکته توجه داشت که اصلا پژوهش در معنای دقیق کلمه و آن اصطلاح خاصی که دارد، یعنی یک امری که انسان در یک فرایند منظم و هدفمند به سمت اینکه بیاید یک کشفی کند، به امر جدیدی دست پیدا کند و به یک تولیدی برسد، به یک نظریه‌ای برسد و یک مجهولی را حل کند، این همان معنای خاص پژوهش است. در کنار اینکه ما برای پژوهش یک معنای عام هم در جای خودش قائل هستیم. پس این معنای خاص پژوهش خودش می‌پردازد به حل مسأله و می‌پردازد به اینکه مطالب جدید را برای انسان پرده‌گشایی کند و انسان به مطالب جدید دست پیدا کند. زمانی این معنای خاص پژوهش محقق می‌شود که انسان به سمت مسائل و نیازها و به سمت آنچه که هنوز محقق نشده و در فرایند تولید دانش باقی مانده برود و به سمت مرزهای دانش حرکت کند. پس در گام اول نیازسنجی هست که خودش را نشان می‌دهد و نیازسنجی مبتنی است بر اینکه انسان با جامعه خودش و واقعیت‌های عینی آن جامعه آشنا بوده و با آنها درگیر شود و رابطه علم خودش را با واقعیت‌های جامعه‌اش بسنجد. آن‌موقع هست که این دانشی که در بستر جامعه دیده شده، مسائل و خلأهای خودش را نشان می‌دهد و جاهایی که نیازمند به پژوهش و تأمل جدید یک انسان متفکر محقق پرتلاش است را نشان می‌دهد.
پس انسان باید بر اساس این نیازسنجی‌ها و بر اساس پاسخگویی به نیازهای جامعه حرکت کند. حالا اگر بخواهد این تحقیق از آن منطقه و جامعه‌ای که محقق در آن زندگی می‌کند به گونه‌ای باشد که بیاید مرزها را در نوردد و به عرصه جهانی پا بگذارد، در این صورت باید محقق ما در شناسایی مسائل، جهانی فکر کند و دانشش را در این عرصه ببیند و طبیعی است که اگر توانست مسائل و نیازهای جهانی را تشخیص بدهد طبیعی است که پژوهش او به عرصه‌های جهانی پای می‌نهد و به آنجا ورود پیدا می‌کند و مخاطب جهانی پیدا می‌کند. پس در اینجا باید این نیازسنجی‌اش از بعد منطقه خودش عبور دهد و به نیازهایی که نیازهای انسان در جهان معاصر است توجه کند.
نکته دوم در فرایند پژوهش است که این فرایند را به نحو صحیح و درست و روشمند بتواند طی کند. اگر در این فرایند روشمند عمل کرد، بر اساس روش مقبولی که از سوی ارباب آن دانش شناخته شده هست، آنها را در فرایند پژوهشش رعایت کرد و با ادبیات دانش و به روش معتبر توانست پاسخ صحیح به آن مسائل بدهد، در این صورت پژوهش او از اتقان لازم برخوردار شده و او می‌تواند به عرصه‌های جهانی راه پیدا کند.
نکته سوم آشنایی به زبان مخاطبان است. چه بسیار از محققانی که مسائل جهانی را پیدا می‌کنند و بر اساس روش معیار معتبر در پاسخگویی به مسأله طی می‌کنند اما نگارش آنها با ادبیات و با زبانی است که مخاطب خاص خواهد داشت و تنها با برخی از مخاطبانی که به نتیجه این پژوهش نیاز دارند ارتباط برقرار می‌کند. لذا پس از اینکه ما مسأله‌شناسی درستی داشتیم و فرایند روش پژوهش را هم به نحو صحیحی طی کردیم، اگر بخواهیم نتیجه پژوهشمان هم برای مخاطب جهانی خواندنی شود، باید با ادبیاتی این نتیجه را بنگاریم و قلم ما یک اتقان، استواری، صیقل و ادبیاتی پیدا کند که بتواند با مخاطب جهانی ارتباط برقرار کند. لذا آشنایی با زبان معیار و مخاطب‌شناسی صحیح و درست از مخاطب جهانی خودش می‌تواند در گام سومِ نهایی، ما را کمک کند تا این تحقیق بتواند به پاسخی متقن درباره مسائل مورد نیاز انسان در جهان معاصر و با ادبیاتی که ارتباط درست با مخاطب خودش پیدا کند دست پیدا می‌کند.
با توجه به برگزاری دوازده دوره جشنواره علامه حلی(ره)، دستاوردهای این جشنواره را چگونه ارزیابی می‌کنید و گمان می‌کنید تا چه میزان به اهداف خود دست یافته است؟
طبیعی است که هر جشنواره‌ای با فراز و فرودها و نقاط مثبت و منفی مختلفی مواجه می‌شود و جشنواره دوازدهم علامه حلی(ره) هم از این امر مستثنی نیست. در سال گذشته شرایط کشور شرایط کرونایی بود و انسجام مدارس و طلاب مشغول به تحصیل در مدارس را تحت‌تأثیر قرار داد و طبیعی است که اثرات آن، هم در کمیت و هم در کیفیت جشنواره علامه حلی(ره) خودش را نشان خواهد داد، اما در عین‌حال در اینجا باید از همه طلاب، معاونان پژوهش، مدیران مدارس، مدیران استانی و در مجموع از همکاران جشنواره در سطح کشوری و شوراهای علمی و سیاست‌گذاری تشکر کرد که در کنار همه این سختی‌هایی که می‌رفت و می‌توانست جشنواره را به تعطیلی یا تعویق بکشاند، این امر را هم در سال گذشته و هم در سال جاری به درستی برگزار کردند و جشنواره به خوبی در سطوح استانی و کشوری اجرا شد.
زمانی می‌توان گفت این جشنواره به همه اهدافش دست پیدا کرده که ما سطح فراگیری‌اش در بین طلاب را به آن درجه مقبول برسانیم. یعنی اگر پیشنهاد این است که در سنوات آتی برای این جشنواره بیاییم و طبق سطح مخاطب، درصدهایی را تعیین کنیم که مثلا در سال 1401 و 1402 و... طبق قابلیت علمی‌ای که طلاب در استان‌های مختلف دارند، بیاییم سطحی از فراگیری و درگیری و شرکت طلاب را برای جشنواره پیش‌بینی کنیم که چه تعداد از طلبه‌ها این ظرفیت و قابلیت شرکت در جشنواره را خواهند داشت و چه تعداد در حال حاضر دارند شرکت می‌کنند.
طبیعی است اولین گامی که در ارزیابی مورد توجه قرار می‌گیرد فاصله افرادی است که ظرفیت و قابلیت شرکت در جشنواره علامه حلی(ره) را دارند با تعداد افرادی که در حال حاضر شرکت می‌کنند. لذا این فاصله کمی زیاد است و ما باید تلاش کنیم که فاصله را کم کنیم. یعنی باید روزی برسد که حداکثر افرادی که ظرفیت و قابلیت نگارش و حضور در جشنواره را دارند حداقل با یک اثر در این جشنواره حضور داشته باشند و وارد این رقابت علمی بشوند. لذا با این نگاه، جشنواره هنوز جای کار دارد و باید با فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی و تشویق و ایجاد دغدغه برای عموم طلاب تلاش کند تا خودش را ان‌شاءالله به آن نقطه و هدف مطلوب برساند. این از جهت کمّی قضیه و تعداد شرکت‌کنندگان و درگیری طلاب نسبت به امر پژوهش و شرکت در این رقابت علمی است، اما از لحاظ کیفی هم هرچند سال به سال جشنواره رشد خوبی داشته و سطح ارزیابی‌هایی که در دبیرخانه‌های استانی انجام می‌شود از سوی شورای سیاست‌گذاری کشوری مورد بررسی قرار می‌گیرد، اما باید در کیفیت ارزیابی‌ها در استان‌ها دقت بیشتری شود. با این حال این روند، روند خوبی است و آثاری که از سوی استان‌ها به رقابت کشوری می‌رسد از رشد خوبی برخوردار است، لذا امر کیفی هم خوب است که با انتقال نکات، آسیب‌ها و اشکالاتی که در آثار ارسالی به جشنواره کشوری وجود داشته و بررسی شده، این نتایج و آسیب‌ها به استان‌ها و به مؤلفان طی کارگاه‌ها و روش‌های دیگر منتقل شود و این سبب بالا رفتن کیفیت جشنواره علامه حلی(ره) در سطح استان‌ها خواهد شد. همچنین اگر بتوانیم برای اساتیدی که فرایند ارزیابی را اجرا می‌کنند، کارگاه‌های دانش‌افزایی برگزار کنیم، مجموعه این فعالیت‌ها سبب می‌شود که ما در امر کیفی هم بتوانیم جشنواره را ارتقاء بدهیم.
طبیعی است آنچه که در پاسخ به سؤال اول عرض شد، یعنی برگزاری کارگاه‌ها برای طلاب و اساتید و دیگر فعالیت‌های پژوهشی، هرچه بیشتر اتفاق بیفتد خودش را در خروجی جشنواره علامه حلی(ره) هم نشان می‌دهد و هرچه در جشنواره علامه حلی(ره) ما افراد را تشویق کنیم، خودش در امر فرهنگ‌سازی پژوهش و درگیر کردن طلاب به امر پژوهش و تشویق آنها به ورود در این عرصه دوباره می‌تواند مؤثر باشد؛ لذا این دو امر، دو امری هستند که به نحو متقابل در هم تأثیر و تأثّر خواهند گذاشت. بنابراین در این گام به نظرم باید در سنوات آتی هم در رابطه با بالا بردن کمیت آثار و درگیر کردن افراد واجد شرایط و کسانی که ظرفیت پژوهشی دارند باید کار کنیم و هم در کیفیت آثار که البته در این سنوات رو به رشد بوده و ان‌شاءالله بتوانیم با این طرح‌ها و طرح‌های دیگر و تشویق استان‌های برتر و دبیرخانه‌های برتر این امر را بیشتر ارتقا بدهیم.
...در حال ثبت نظر  نظر شما ...در حال ثبت نظر خروج
|
